Maliyet, refah ve ulaşım

Üretim ve ticaret, ekonomik gelişme, refahın yaygınlaşması, siyasal rahatlama, demokratikleşme ve denetim açısından ulaşım ağı ve araçları kritik öneme sahip. Türkiye’nin bütünlüğü, üretim ve tüketimin artışı ve refahın yaygınlaşmasında, çok dikkatli ve özel politikalar ile birlikte ulaşım ağının hızlı, güvenli, akılcı ve ekonomik işlemesi de çok önemli bir etken.    

Türkiye coğrafyası ve akarsularının özelliği başta olmak üzere fiziki nedenler ve var olan yapı gereği, yolcu taşımacılığında artan hava alanı ve uçuş sayısına rağmen kara yolu ağırlıkta. Yük taşımacılığında demir yolu ağı tamamlayıcı durumunda. Demir yolu ağının efektifliği de kara yoluna bağlı.

Ulaşımda otoyollar ve demir yolu ağı ile birlikte son yıllarda tamamlanan, günlük hayatın bir parçası olan, ancak giderek önemini unuttuğumuz ve hepimiz için bir kazanç olan bölünmüş yollara da efektif kullanım açıdan bakmalıyız. Nehir taşımacılığı yük taşımalarında yok mertebesinde. Ayrıca bunlara dair çok güvenilir istatistik bilgi elde etmek, veri madenciliği adı altında teknik olarak çok kolay ve mümkün hale gelse de, pek mümkün değil. 

Avrupa’ya baktığımızda; önce nehir ulaşımı, sonra bunu tamamlayan demir yolu ağlarının, Avrupa Birliği sürecinde de kara yolu ağı ve araçları ile TIR sözlemesinin geliştirildiğini, günümüzde ise tüm taşıma modlarının birleştirildiğini görüyoruz. Çin ve Asya Pasifik’te ise üretim hamlesi ile ulaşım hamlesi gelişimi paralellik gösteriyor. Çin’de nehir ulaşımı Avrupa’nınkine benzer. Günümüzde bu ağ demir yolu ile destekleniyor. 

Ulaşım dendiğinde; bir yandan alt yapı yatırımları ile sinyalizasyonun, güvenlik ve trafik yoğunluğu, sefer ve kapasite düzenlemelerinin, araç maliyeti, yakıt, lastik, yağ, bakım-onarım giderlerinin, taşıtları kullanan personelin maliyetinin, vergi, sigorta, ceza giderlerinin, otoyol geçiş, terminal giriş-çıkış, park maliyetlerinin birlikte ele alınması gerekiyor.

Son dönemde taşımacılar, artan cezalar, geçiş ücretleri, vergiler ile önemli bir maliyet ödeyip hayata katkıda bulunuyorlar. Buna karşılık yaptıkları işin önemi, ulaşım ile ekonominin tümünü arasındaki ilişki konusunda kafa yoran yok. Toplam maliyet hesabı yapılmıyor. 

Geldiğimiz noktada şehirler enerji ve lojistikle yaşıyor. Lojistik maliyetlerin kontrolü, piyasada en hızlı şekilde etkisini gösterecek unsur olarak hem üretim maliyetleri düşürecek hem refahı yaygınlaştıracak ve ulaşabilir hale getirecektir. Üretim, tüketim, dağıtım, ulaşım coğrafyası ve politikalarının para ve maliye politikası ile yanyana gitmesi gerektiğini dikkatimizden kaçırmış durumdayız.

Sonuç olarak üretim maliyetlerine, tüketim maliyetlerine, bölgeler arası iş bölümüne, iklim ve zamanın imalat sanayiden ekim- dikime ve kentleşmeye kadar etkilerine kafa yorulması gerekiyor.