Bunlardan ilki şüphesiz AB ülkeleri ve son bir haftada AB ülkeleri adeta salgının merkezi haline geldi. Başta İtalya, İspanya ve Fransa olmak üzere hemen her AB ülkesinde çok sıkı tedbirler alındı. 14 ülke sınır kapılarını kapatmış durumda. Türkiye’den Avrupa yönüne ve tersi yönde karayolu yük taşımaları şu an için devam etmekte. Ancak şoförler uçakla taşınamadığı için Ro-Ro seferlerinde de problemler yaşanıyor. Türkiye’ye dönen TIR şoförlerinin ise 14 gün boyunca evlerinde izlem süresi geçirmeleri gerekiyor.
Lojistik faaliyetlerin yoğun olarak sürdürüldüğü diğer bölge ise Ortadoğu ve Orta Asya ülkeleri. Ülkemizin Ortadoğu’ya açılan iki önemli noktası Irak ve İran’da da virüs salgını etkisini göstermiş durumda. Bu noktalarda da gerek İran ve Irak’tan kaynaklanan gerekse ülkemizin aldığı tedbirlerden kaynaklanan aksamalar yaşıyoruz. Bu aksamaların çoğunluğu şu an için karayolu ve demiryolu taşımacılığında etkisini gösteriyor. Güncel bilgilendirmeler burada çok büyük önem taşıyor çünkü hemen her dakika yeni bir ülkenin sınır kapısını kapattığı bilgisi gelebiliyor. Sınır kapılarında TIR kuyrukları oluştu, yükler bekliyor. Dönmeyen dorseler ve konteynerler neticesinde yüzde 15 oranında navlun artışları görüldü.
TCDD Taşımacılık A.Ş. sadece yük trenlerine açık olan Van/Kapıköy sınır kapısı üzerinden İran vagon taşımalarına devam ediyor. Karayolu araçlarının İran tarafına geçmedeki sıkıntıları nedeniyle demiryoluna olan talep artıyor. Şu anda 2200’ün üzerinde vagon tahsis talebi oluşmuş durumda. TCDD Taşımacılık A.Ş., 1200 adetlik kapalı vagon filosuyla, bu taleplerin yaklaşık yüzde 10’unu halihazırda karşılamış ve İran’a sevk etmiştir. Diğer talepler de sırayla karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu arada vagonlar İran ile Türkiye arasındaki tampon bölgeye lokomotifle çekilerek değil, itilerek geçirilmekte, dolayısıyla makinist ve personelimiz İran tarafına geçmeden sadece vagonlar geçirilmektedir. Boş dönüşlerde ise hazırlanan bir bekleme alanında vagonlar ilaçlanmakta ve 4 saat bekletildikten sonra TCDD lokomotifleriyle Türkiye tarafına çekilmektedir. İran’a sevkiyatlarda gıda, deterjan, kolonya gibi acil ürünlere öncelik verilmektedir. Bu hafta İran tarafından da aynı şekilde Türkiye’ye vagon sevkiyatlarının başlaması planlanmaktadır.
Havayolunda ise getirilen kısıtlamalar ve yasaklamalar nedeniyle pek çok yolcu uçağı sefer iptali söz konusu; ancak kargo uçakları şimdilik bu yasaklardan muaf ve kargo uçağı seferleri yapılmaya devam ediliyor Dolayısıyla yolcu uçaklarıyla taşınabilen kargo hacmi piyasadan çekiliyor. Çekilen bu kapasiteden dolayı kargo uçaklarına olan talep çok arttı. THY Kargo şu anda Mart sonuna kadar 26 kargo uçağıyla, MNG Havayolları ise 8 kargo uçağıyla tüm talepleri yerine getirebilmek için maksimum doluluk ve sefer sıklığıyla hizmet veriyor. Ancak yolcu uçaklarındaki kapasitenin çok azalması sonucu, kargo uçaklarıyla kargo taşıma maliyetlerinin de yüksek olması nedeniyle önümüzdeki dönemde hava navlunlarında artışlar yaşanması kaçınılmaz olacak.
Denizyolunda da sıkıntılar yaşanıyor tabii ki. Navlunlarda Mart ayı itibarıyla artışlar yaşanmaya başladı. Uzakdoğu’dan gelen yük ve konteyner sayılarındaki azalış nedeniyle, ihracatta boş konteyner bulma sorunları da gündeme geliyor. Ayrıca biriken yükler nedeniyle, ihracat gemilerinde yer sıkıntısı da yaşanıyor. Tüketicilerin Çin/Uzakdoğu mallarındaki endişeleri nedeniyle sipariş ve yük kayıpları da yaşıyoruz. Çin’e giden yüklerin zamanında çekilememesi de söz konusu. İtalya’daki karantina nedeniyle ise yüklerin çekilememesi, malların nihai adreslerine sevk edilememesi sorunları yaşanıyor. Bununla beraber rakamlar da yaşanan sıkıntıları ortaya koyuyor; planlanan gemi sayısında yüzde 20’lik bir düşüş yaşanıyor. Konteyner sayıları ise yüzde 25 azaldı. Uğrak iptalleri ise 3 kat arttı. Bu da navlunlarda yaklaşık yüzde 30-40 düzeylerinde bir artışı beraberinde getirdi.
Emre ELDENER
UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı
