Hatay’daki “fren tutmama” felaketi üzerine

24 Nisan 2021’de Hatay’da freni tutmayan bir kamyonun karşı şeride geçerek 4 kişinin ölmesi ve 4 kişinin yaralanmasına neden olması 2 Nisan 2020’da İskenderun’da 5 kişinin ve 12 Mart 2021’de Bursa Kestel’de 4 kişinin öldüğü TIR fren tutmama olaylarını anımsattı. Artık bu çarpışmalara “kaza” demekte zorlanıyorum çünkü önlemek için gerekli tedbirlerin alındığına inanmıyor ve devam edeceğinden büyük endişe duyuyorum.

18 Mart 2021’de yazmış olduğum “TIR Freni patlar mı?” yazımdaki tespit ve önerilerimin bu son çarpışma için de geçerli olduğunu düşünerek yazımın öneriler kısmını paylaşıyorum:

Türkiye’de fren tutmama kazalarını önlemek için neler yapılmalı?

Araç muayenesinde kamyon, çekici ve römork gibi ağır ticari taşıtların fren testi, (SFS ve PFS) yüklü veya yük simülatörü ile dingiller aşağıya çekilerek, ekstrapolasyon gerekliyse aracın Teknik Azami Yüklü Ağırlık değerine göre yapılmalı,
1996 yılında yayınlanan 96/96/EC seviyesindeki araç muayene mevzuatı acilen AB’de 2018’den beri güncel seviye olan 2014/45/EC seviyesine yükseltilmeli,
Ağır taşıtlar için Almanya’daki SP gibi, ek bir teknik denetim yapılmalı. Bu şekilde fren, direksiyon, lastik, emisyon ve egzoz gibi güvenlik sistemlerinde tip onayını düşürecek seviyede yanlış bakım, değişiklik veya manipülasyon yapılması önlenmeli,
Ağır taşıt güvenlik sistemlerinde kullanılabilecek eşdeğer parçalar, yapılması yasak tamiratlar saptanmalı, kopya/sahte parçaların üretimi, ithalatı ve takılması önlenmeli,
Ağır taşıt fren servislerinde çalışan teknik elemanlar için bir mesleki yeterlilik (MYK), servisin çalışma kuralları, hangi servislerin hangi seviyede bakım ve parça değişimi yapabileceği belirlenmeli ve servislerin yaptığı işlemler kayıt altına alınmalı,
Çağdaş bir kaza kırım sistemi kurulmalı ve uzmanlar yetiştirilmeli,
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) CE sınıfı sürücü teknik/pratik eğitim/sınav sistemleri gözden geçirilmeli ve AB seviyesine getirilmeli. Bu değişikliklerden sonra geçmişte ehliyet almış sürücülere geriye dönük olarak ara eğitim ve sınav planlanmalı.

Fren sistemleri neredeyse Murphy’nin “bir şeyin ters gitme olasılığı varsa ters gider” sözü örnek alınarak ve her türlü olasılık düşünülerek tasarlanırken, ülkemizdeki üzücü fren tutmama kazalarının devam etmesi akıllara şu soruyu getiriyor: Yarının fren ve elektronik güvenlik sistemleri takılı bugünün ağır taşıtlarıyla dünün fren patlaması kazaları sürecek mi?

Almanya sıkı sürücü eğitiminin yanında, ağır ticari taşıtları HU ve SP gibi iki ayrı teknik denetimden geçirerek kayıt dışı parça ve bakımı önlemiş ve 34 yıldır Herborn benzeri bir kaza yaşamamıştır. Almanya ile aynı seviyede ağır taşıtlara ve yer yer daha iyi yollara sahip ülkemizde “Fren patlaması” kavramının tarihe karışması ve bu arada Trafikte 2030 Hedefinin de sağlanması, yeni idari ve teknik önlemlerin acilen alınmasına bağlıdır.