Tarım makinelerinde Hardox çeliği

Türk tarım makineleri üreticisi Öz-Eliş yeni 4 sıralı patates hasat makinesinin dayanıklılığını ve servis ömrünü artırmak istediğinde sert ve tok Hardox® aşınma çeliğine başvurdu. Sonuç? Daha az deformasın, daha az çatlak ve sürtünme ve aşınmaya karşı daha fazla direnç sunan makine parçaları – üstelik daha ince çelik kullanarak.

Hardox® aşınma çeliği çiftliklere yabancı değildir. Sıradışı aşınma ve sürtünmelere karşı yüksek düzeyde dayanıklıdır ve tümüyle sertleştirilmiştir, yani çelik dış tabakasından çekirdeğine varıncaya kadar serttir.   Dolayısıyla toprak, kum ve taş dolu tarlaların aşındırıcı koşullarında darbelere son derece dayanıklıdır.  Türk üretici Öz-Eliş gibi diğer şirketler de, toprak hazırlama, ekim, hasat, mahsul işleme ve dökme nakliye gibi çok çeşitli uygulamalarda Hardox® aşınma çeliğiyle başarı elde etti.  

Temel gıda ürünlerine olan talebin artması, şirketin büyümesine olanak tanıyor

Türkiye’nin güneyinde bulunan Öz-Eliş, 1990’larda tarım makineleri için  onarım ve bakım hizmeti sunan bir tedarikçi olarak kuruldu. Şirketin ikinci nesil  yöneticisi Mustafa Hayta, piyasadaki yoğun talep  üzerine 2005 yılında patates hasat makineleri üretmeye başladıklarını söylüyor. Bugün artık üretimlerinin %80’i  bu alanda yoğunlaşmış durumda.

Şirket 1,5 metre genişliğindeki iki sıralı modelin yanı sıra, bir süredir 3 metre genişliğinde dört sıralı model de üretiyor.  Her ne kadar iki sıralı model piyasada en çok satan model olsa da, şirket daha büyük ve daha verimli bir model üretmekte kararlıydı.   Kapsamlı Ar-Ge testlerine başladılar ve yolun ucunun Hardox® aşınma dirençli çeliğe çıktığını gördüler. 

Patates hasat makinesi nasıl çalışır?

Öz-Eliş patates hasat makinesi, bir traktörün arka kısmına monte ediliyor. Hasat makinesinin önündeki bıçaklarla toprağın altındaki patatesler çıkarılıyor ve arka taraftaki bir eleme bandına aktarılıyor.   Patatesler, bantlarda yatay rulolar halinde yerleştirilmiş yuvarlak çubukların üzerinde yuvarlanıyor. 

Standart kalite çelikten daha yüksek dayanımlı Hardox® aşınma çeliğine geçiş

2005 yılında Öz-Eliş, iki sıralı hasat makinelerinin önündeki hasat bıçaklarında  ısıl işlem görmüş ST37 (S235) standart kalite çelik kullanıyordu. Ardından bükme, aşınma ve kırılma sorunlarının  üstesinden gelebilmek için ST52 (S355) kullanmaya başladılar. Ama istenen sonuçlara  ulaşılamadı.

“ST52 (S235) çeliği kullandık ve hatta ısıl işlemle çeliği güçlendirmeye çalıştık, ama yine de yaşadığımız sorunları önleyemedik,” diyor Hayta. Bunun üzerine biraz araştırma yaparak Hardox® ile karşılaştı.  SSAB ile birlikte  şirket, bıçaklarda kullanılacak en uygun ürünü  ve çelik kalitesini belirlemek için çalışmalar yaptı.

Hayta, “Bize en uygun ürünlerin Hardox® 450  ve Hardox® 500 olduğuna karar verdik. Kumlu topraklarda sürtünmeye daha dayanıklı olan Hardox® 500‘ü, sert zeminlerde ise yeterli sürtünme dayanımına ve daha yüksek darbe dayanımına sahip olan  Hardox® 450‘yi kullanmaya başladık.  Hardox® 500, ısıl işlemli ST52’nin neredeyse üç katı  daha verimli çalıştı.”

Hasat makinesi bıçağının aşınma ömrünü iki katın üzerine çıkarın

Hardox® aşınma çeliği kullanımı sayesinde aşınma, bükülme ve çatlama  ile ilgili sorunları ortadan kayboldu. Hayta, 10 mm kalınlığındaki ST52 ile 350 akre (17,5 saat) servis ömrü sunan bıçakların, şimdi 8 mm kalınlığında Hardox® 500 ile 800 akre (40 saat) servis ömrü sunabildiğini söylüyor.   

“Isıl işlem gören ST52’de sık sık çatlama sorunu da yaşıyorduk. Eşsiz tokluğu  sayesinde Hardox ile bu sorun ortadan kalktı,” diyor.

Yeni makine tasarımıyla verimlilik büyüyor

Şirket, daha az makine ve işgücü kullanarak daha fazla verim elde edebilmek için dört sıralı bir patates hasat makinesi geliştirmeye karar verdi. 

İki sıralı hasat makinelerinin eleme bantları, ısıl işlem görmüş 1,5 metre genişliğinde ve 13 mm çapında 41CrMo4 standart kalite çelik çubukların sıralanmasıyla yapılıyordu.  Dört sıralı hasat makinesinin genişliği ise 3 metre olmak zorundaydı ve bunun için de 3 metre uzunlukta ve 13 mm çapında çelik çubuklar kullanılması gerekiyordu.  

“O dönemde, bizim ihtiyacımız olan çelik çubukları yerel ısıl işlem çözümleriyle tek parça halinde tedarik etmek mümkün değildi.  İki parça 41CrMo4 çelik kullandık – ama istediğimiz sonucu elde edemedik,” diyor Hayta.  “Isıl işlem görmüş standart kalite çeliklerde pek çok sorun oluyordu. Bir bölgenin sertliğiyle diğer bölgelerin sertliği arasında ciddi farklar vardı. Üstelik, yüksek sertlik sadece malzemenin yüzey kısmı için geçerliydi.   Yüzeyden merkeze  doğru gidildikçe sertlik daha da azalıyordu. Isıl işlem nedeniyle malzemenin  tokluğu da azalıyordu. Bu noksanlıklar da hızlı aşınma, bükülme, çatlama ve kırılma gibi sorunlara yol açıyordu.” 

Çelik yuvarlak çubuklarla eleme bantlarında büyük başarı

Üç yıl boyunca aramalarına rağmen Öz-Eliş 3 metre uzunluğunda çelik çubuklar için bir çözüm bulamadı.  O aşamada SSAB mühendisleri devreye girdi.

“SSAB ile bu sorunu nasıl çözebileceğimizi konuştuk. İstenen ebatlarda kullanıma hazır malzeme olmadığından, SSAB Ar-Ge çalışmalarımızı desteklemek için özel çözümler üretti,” diyor Hayta.   3 metre boyunda ve 13 mm kalınlığındaki çelik yuvarlak çubuklar, Ar-Ge çalışmalarının tamamlanabilmesi için özel olarak yapıldı ve Öz-Eliş’e teslim edildi. Hayta ve ekibi o kadar heyecanlandı ki, hasat makinesinin boyanmasını bile beklemeden hemen tarlalara giderek yeni çubukları denemeye başladılar.